Pasalao

ເພື່ອກ້າວສູ່ງານສະເຫຼີມສະຫຼອງ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ຄົບຮອບ 450 ປີ ຄໍລຳພວກເຮົາຂໍນຳສະເໜີ ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ເພື່ອໃຫ້ພວກເຮົາຮູ້ເຖິງ ມູນເຊື້ອການຕໍ່ສູ້ອັນພິລະອາດຫານ ຄຸນງາມຄວາມດີຂອງບັນພະບູລຸດຂອງຊາວນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ກໍຄືປະຊາຊົນລາວບັນດາເຜົ່າໃນການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ສ້າງສາປະເທດຊາດ.
ເຊິ່ງໃນມື້ນີ້ ຂໍນໍາສະເໜີໃນໄລຍະທີ່ຕົກເປັນເມືອງສ່ວຍຂອງສັກດີນາສະຫຍາມ.
ໄລຍະ 100 ກ່ວາປີ ທີ່ອານາຈັກລ້ານຊ້າງວຽງຈັນ ຕົກຢູ່ໃຕ້ການປົກຄອງຂອງສະຫຍາມ (ໃນຖານະເປັນເມືອງສ່ວຍ ແລະ ເມືອງຂຶ້ນ).
ຊາວລາວລ້ານຊ້າງວຽງຈັນໄດ້ສູນເສຍເອກະລາດ ແລະ ສິດເປັນເຈົ້າ ຖືກເກັບເກນໄປອອກແຮງງານໄປສູ້ຮົບຕົບເສິກ ເມື່ອເກີດມີສົງຄາມແຕ່ລະປີ ຕ້ອງໄດ້ນໍາເອົາດອກໄມ້ເງິນ ດອກໄມ້ຄໍາ ໄປມອບຖວາຍໃຫ້ແກ່ກະສັດສະຫຍາມ ເຄື່ອງຄໍ້າຂອງຄູນທີ່ເປັນຂອງມິ່ງບ້ານມິ່ງເມືອງ (ພະແກ້ວມໍລະກົດ ພະແຊກຄຳ ຊ້າງເຜືອກງານິນ ຄຳພີດີກາ ພ້ອມທັງນັກປາດອາຈານ) ກໍຖືກຂົນໜີໄປບາງກອກ ປະຊາຊົນລາວລ້ານຊ້າງວຽງຈັນຕົກເປັນຄົນຕ່ຳຕ້ອຍ ເປັນຂ້ອຍຂ້າມ້າໃຊ້ໃຫ້ແກ່ສະຫຍາມ ເປັນເວລາ 50 ກ່ວາປີ (1779-1829).

- ອານາຈັກລ້ານຊ້າງວຽງຈັນ ໃນລາຊະການເຈົ້າອະນຸວົງ.
ເມື່ອບ້ານເມືອງສູນເສຍເອກະລາດ ປະຊາຊົນຕົກເປັນຂ້ອຍຂ້າມ້າໃຊ້ຂອງຕ່າງຊາດ (ສະຫຍາມ) ເຮັດໃຫ້ເຈົ້າອະນຸວົງ ເກີດຄວາມຮູ້ສຶກຢາກກູ້ຊາດກູ້ເອົາອິດສະຫຼະພາບ ຂອງຊາວວຽງຈັນລ້ານຊ້າງກັບຄືນມາ.
ເພື່ອກະກຽມໃຫ້ແກ່ການລຸກຂຶ້ນກູ້ຊາດ ຍາດແຜ່ນດິນຄືນມາ ພາຍຫຼັງໄດ້ຖືກແຕ່ງຕັ້ງຈາກສະຫຍາມໃຫ້ເປັນກະສັດລ້ານຊ້າງວຽງຈັນ ເຈົ້າອະນຸວົງ ກໍໄດ້ດໍາເນີນພາລະກິດ ອັນສໍາຄັນຫຼາຍປະການ ເຊັ່ນ:
+ ດ້ານການເມືອງ: ໄດ້ຕິດຕາມຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຂອງປະຊາຊົນຢູ່ໃນແຕ່ລະທ້ອງຖິ່ນ ຄື: ຢູ່ຈຳປາສັກ ພາຍໃຕ້ການນໍາພາຂອງອ້າຍຊຽງແກ້ວ ຢູ່ເມືອງໂຂງ ການຕໍ່ສູ້ຂອງເຈົ້າໂອ ເຈົ້າອິນ ຢູ່ອັດຕະປື ສ່ວນຢູ່ພາກເໜືອ ພາກກາງ ກໍມີຂະບວນຂອງປະຊາຊົນ ທີ່ບໍ່ພໍໃຈກັບສັກດີນາທ້ອງຖິ່ນ ໄດ້ລຸກຂຶ້ນແບບກະແຈກກະຈາຍ ຢູ່ນະຄອນພະນົມ ກໍປະກາດແຍກຕົວບໍ່ຂຶ້ນກັບບາງກອກ ໄດ້ປັບປຸງການປົກຄອງໃນ 79 ຫົວເມືອງທີ່ຂຶ້ນກັບ ໄດ້ໄປພົບກັບເຈົ້າເມືອງທີ່ເຂົ້າໃຈກັນດີ ຢູ່ນະຄອນພະນົມ ມຸກດາຫານ ໄດ້ແຕ່ງໃຫ້ເຈົ້າລາຊະບຸດໂຍ້ ໄປເປັນຜູ້ປົກຄອງຈຳປາສັກ ໄດ້ນຳເອົາເຮືອຄຳ ນຳເອົາຊ້າງ 7 ສອກ ແລະ ຂອງຂວັນອື່ນໆໄປມອບຖວາຍແດ່ເຈົ້າມັນທາຕຸລາດ ອານາຈັກລ້ານຊ້າງຫຼວງພະບາງ ເພື່ອໃຫ້ຫຼົງລືມຄວາມເກົ່າຄວາມຫຼັງ ເພື່ອພ້ອມກັນຕໍ່ສູ້ ຍາດເອົາແຜ່ນດິນຄືນມາ.
+ ດ້ານການສ້າງສາ: ເຈົ້າອະນຸວົງ ໄດ້ນຳພາປະຊາຊົນສ້າງລາຊະວັງ ສ້າງ ແລະ ປະຕິສັງຂອນວັດວາອາຮາມຂຶ້ນຫຼາຍແຫ່ງ ຄື: ວັດສີສະເກດ ປັບປຸງເມືອງໜອງຄາຍ ສ້າງຫໍພະແກ້ວຂຶ້ນ ຢູ່ວັດຊ້າງເຜືອກ ສີຊຽງໃໝ່ ລົງໄປສະຫຼອງຂົວ ແລະ ເຂົ້າຮ່ວມງານນະມັດສະການທາດພະນົມ ສ້າງຂົວຂ້າມແມ່ນໍ້າຂອງມາສູ່ວັດອຸບມຸງ.
+ ດ້ານການທະຫານ: ໄດ້ປັບປຸງກອງທັບ ບັນດາຫົວເມືອງໃຫ້ເຂັ້ມແຂງ.
+ ດ້ານການຕ່າງປະເທດ: ເຈົ້າອະນຸວົງ ພະຍາຍາມໃກ້ຊິດກັບກະສັດສະຫຍາມ ແລະ ໄດ້ຊ່ວຍສະຫຍາມຍົກທັບໄປຕີພະມ້າຈົນໄດ້ຮັບໄຊຊະນະ ໃນຂະນະທີ່ກອງທັບສະຫຍາມ ໄດ້ກັບມາດ້ວຍມືເປົ່າ ແລະ ເສຍໄຊແກ່ພະມ້າ ເຊິ່ງໄດ້ສ້າງຄວາມໄວ້ເນື້ອເຊື່ອໃຈກັບສະຫຍາມ ເຈົ້າອະນຸ ມີນະໂຍບາຍພາຍໃນ ແລະ ພາຍນອກຢ່າງຈະແຈ້ງ ໃນນັ້ນ ມີການພົວພັນກັບອານາມ (ດ້າຍຫວຽດ ຫຼື ຫວຽດນາມ ໃນປັດຈຸບັນ).
ເມື່ອກະກຽມກໍາລັງພຽງພໍແລ້ວ ກໍໄດ້ໂອກາດລົງໄປປົງສົບ ພະພຸດທະເລີດຫຼ້ານະພາໄລ (ລາຊະການທີ 2) ຂອງສະຫຍາມ ໃນໂອກາດນີ້ ເຈົ້າອະນຸວົງ ໄດ້ຂໍເອົາຄົນລາວ ທີ່ຖືກກວາດຕ້ອນໄປໃນເມື່ອກ່ອນ ກັບຄືນຂໍເອົານາງສະໜົມລາວ ຂໍເອົາເຈົ້າຍິງດວງຄຳ ຫຼານສາວອອກຈາກວັງຄືນມາ ແຕ່ບໍ່ເປັນຈັ່ງບຸນ ເພາະຜູ້ຂຶ້ນຄອງລາດແທນ ພະພຸດທະເລີດຫຼ້ານະພາໄລນັ້ນ ບໍ່ແມ່ນຜູ້ສືບທອດຕາມແຜນ ເພາະຖືກໄປບວດ ຍ້ອນການຊ່ວງຊີງອຳນາດກັນໃນວັງ ຜູ້ທີ່ກຳອຳນາດ ພັດແມ່ນຜູ້ທີ່ຂັດຂວາງ ກັ່ນແກ້ງກັບ ເຈົ້າອະນຸວົງມາຕະຫຼອດ ສະນັ້ນ ຈິ່ງບໍ່ຍອມໃຫ້ເຈົ້າອະນຸວົງ ໄດ້ຈັກຢ່າງ ຄວາມຄຽດແຄ້ນຂອງເຈົ້າອະນຸວົງ ທີ່ມີຕໍ່ສະຫຍາມ ນັບມື້ເພີ່ມທະວີຂຶ້ນ ດັ່ງນັ້ນ ເຈົ້າອະນຸວົງ ຈຶ່ງໄດ້ຕັດສິນໃຈ ລຸກຂຶ້ນຕໍ່ສູ້ເພື່ອອິດສະຫຼະພາບ ແຕ່ຍ້ອນການກະກຽມ ແລະ ການສ້າງກຳລັງບໍ່ທັນດີ ພາຍໃນບໍ່ທັນເຂັ້ມແຂງ ການຊັ່ງຊາກຳລັງ ກໍຜິດໂຕນກັນຫຼາຍ ຝ່າຍລາວມີທະຫານພຽງແຕ່ 7 ໝື່ນຄົນ ພາຫະນະສົງຄາມກໍຫຼ້າສະໄໝ ມີແຕ່ຫອກ ແຕ່ດາບ ໃຊ້ຊ້າງ ໃຊ້ມ້າ ແລະ ງົວກວຽນ.
ກົງກັນຂ້າມ ຝ່າຍສະຫຍາມມີທະຫານ 1 ແສນ 7 ໝື່ນຄົນ ມີອາວຸດທັນສະໄໝ (ປືນໃຫຍ່ ປືນເຫຼັກຍາວ) ມີລົດລາກແກ່ຈຳນວນໜຶ່ງ ສະນັ້ນ ຈຶ່ງພາໃຫ້ການຕໍ່ສູ້ຂອງເຈົ້າອະນຸວົງ ບໍ່ເປັນຜົນສຳເລັດ ນະຄອນວຽງຈັນ ກໍຖືກກອງທະຫານສະຫຍາມມາຢຶດເອົາ ແລະ ທໍາລາຍທຸກສິ່ງທຸກຢ່າງບໍ່ໃຫ້ເຫຼືອຫຍັງ ເຈົ້າອະນຸວົງ ກໍຖືກຈັບໄປທໍລະມານຢ່າງປ່າເຖື່ອນຢູ່ບາງກອກ ແລະ ເສຍຊີວິດຢູ່ທີ່ນັ້ນ ສຳລັບຜູ້ທີ່ເປັນເຊື້ອເຈົ້າວຽງຈັນທັງໝົດກໍຖືກດັບສູນ ດ້ວຍຮູບການທໍລະມານຮ່າງກາຍ ຫຼື ຂ້າຖິ້ມ ສ່ວນບຸກຄົນທີ່ຮອງລົງມາ ກໍຖືກເຮັດໃຫ້ເສຍກຽດ ເສຍສັກສີ ສຳລັບປະຊາຊົນ ກໍຖືກກວດຕ້ອນລົງໄປບາງກອກ ແລະ ຖືກໃຊ້ງານຢ່າງໜັກ ໃນຖານະເປັນສະເລີຍເສິກ ເປັນຂ້ອຍຂ້າມ້າໃຊ້ ໃຫ້ພວກຂຸນນາງສັກດີນາສະຫຍາມ.
ສໍາລັບໂຕເມືອງວຽງຈັນ ກໍຖືກຂຸນເສິກສະຫຍາມ ສັ່ງໃຫ້ກອງທະຫານຕັດກົກໄມ້ທັງໝົດ ແລະ ຈູດເຜົາທໍາລາຍ ປຸ້ນເອົາຊັບສົມບັດຂອງປະຊາຊົນແບບໂຈນ 500 ໂດຍເຈດຕະນາ ເຮັດໃຫ້ວຽງຈັນເປັນເມືອງຮ້າງ ບໍ່ສາມາດຢູ່ໄດ້ ບໍ່ໃຫ້ຟື້ນຟູເປັນຕົວເມືອງໄດ້ອີກ ອານາຈັກລ້ານຊ້າງວຽງຈັນ ໄດ້ຖືກລົດຖານະຈາກເປັນອານາຈັກໜຶ່ງ ລົງມາເປັນແຄວ້ນໜຶ່ງຂອງສະຫຍາມ ໂດຍມີສຳນັກງານຕັ້ງຢູ່ໜອງຄາຍ ຕໍ່ມາກໍໄປຕັ້ງຢູ່ອຸດອນ ວຽງຈັນທີ່ງົດງາມ ກໍກາຍເປັນເມືອງຮ້າງ 60 ກ່ວາປີ.

ເຖິງວ່າການຕໍ່ສູ້ກູ້ແຜ່ນດິນຄືນຂອງເຈົ້າອະນຸວົງ ບໍ່ເປັນຜົນສໍາເລັດກໍຕາມ ແຕ່ມັນກໍມີຄວາມໝາຍປະຫວັດສາດອັນເລິກເຊິ່ງ ຊຶ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງມູນເຊື້ອຕໍ່ສູ້ອັນເດັດດ່ຽວ ກ້າຫານ ບໍ່ຍອມຈໍານົນຂອງຄົນລາວ ໃຕ້ການນໍາພາຂອງເຈົ້າອະນຸວົງ ມູນເຊື້ອດັ່ງກ່າວຖືກຝັງເລິກຢູ່ໃນຈິດໃຈຂອງຄົນລາວທຸກຄົນ ບໍ່ວ່າຈະເປັນຄົນເຊື້ອຊາດລາວຢູ່ຝັ່ງຊ້າຍ ກໍຄືຝັ່ງຂວາ ຂອງແມ່ນໍ້າຂອງ ຕ່າງກໍຈົດຈໍາມູນເຊື້ອດັ່ງກ່າວໄວ້ຕະຫຼອດມາ ແລະ ໄດ້ສືບຕໍ່ການຕໍ່ສູ້ໃນຮູບການໃໝ່ ເປັນຕົ້ນແມ່ນຊາວອິສານຂອງໄທໄດ້ພາກັນແຕ່ງກາບກອນ ວັນນະຄະດີ ສ້າງເປັນໜັງສືອິນຕົກ ເພື່ອຄັດຄ້ານຕ້ານຢັນການສັກລາຍ ເອົາຄົນລາວອິສານເປັນສັນຊາດໄທ ເປັນຄໍາປິດສະໜາ ແລະ ມີຄໍາເວົ້າທີ່ວ່າ ໝາກຟັກ ໝາກອຶ ຢູ່ດີໆຈະກາຍເປັນຊ້າງ ເປັນມ້າ ໄດ້ແນວໃດ ຄວາຍເຖິກດ່ອນ ແລະ ໝູດ່ອນ ຢູ່ດີໆຈະກາຍເປັນຍັກກິນຄົນ ໄດ້ແນວໃດ ຄົນລາວຢູ່ດີໆ ຈະກາຍເປັນໄທໄດ້ແນວໃດ ນອກນັ້ນກໍມີຈົດໝາຍ ລຶບພະສູນ ແລະ ອື່ນໆ.
ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຕ້ານສະຫຍາມ ເພື່ອກູ້ແຜ່ນດິນຄືນຂອງເຈົ້າອະນຸວົງ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ລັດທິຮັກຊາດອັນດູດດື່ມ ເຂັ້ມຂຸ້ນ ຂຶ້ນຊື່ສຽງຂອງນັກຮົບວິລະຊົນ ທີ່ເຂົ້າຮ່ວມການຕໍ່ສູ້ຄັ້ງນັ້ນ ເຊັ່ນ: ເຈົ້າສຸກະສານ ເຈົ້າລາຊະວົງ ເຈົ້າລາຊະບຸດ ພະຍານາລິນ ພະຍາໄກສົງຄາມ ແລະ ຜູ້ອື່ນໆ ໄດ້ຖືກຈົດບັນທຶກໄວ້ ໃນປຶ້ມຄໍາປະຫວັດສາດ ເຊິ່ງຄົນລາວບໍ່ຫຼົງລືມໄດ້.
ສັງລວມແລ້ວ ໄລຍະລາວຕົກເປັນເມືອງສ່ວຍ ແລະ ເມືອງຂຶ້ນຂອງສະຫຍາມຮ້ອຍກ່ວາປີ ເປັນໄລຍະທີ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ຫງ່ວມເຫງົາ ເສົ້າໝອງ ແລະ ສູນເສຍນໍ້າຕາ ບ້ານເມືອງອັນງົດງາມ ທີ່ບັນພະບູລຸດເຮົາສ້າງໄວ້ເກືອບ 500 ປີກ່ອນນັ້ນເກືອບຈະບໍ່ຍັງເຫຼືອ ແມ່ນກະທັ້ງຮ່ອງຮອຍຄວາມໂຫດຮ້າຍປ່າເຖື່ອນໃນການທຳລາຍລ້າງຜານ ຂອງສະຫຍາມທີ່ມີຕໍ່ລາວ ເວລາໃດກໍຍັງຝັງເລິກຢູ່ໃນດວງໃຈຂອງຄົນລາວຕະຫຼອດມາ.
ພາຍຫຼັງເຈົ້າອະນຸວົງ ຖືກປະຫານຊີວິດ ດ້ວຍການທໍລະມານຮ່າງກາຍອັນປ່າເຖື່ອນແລ້ວ ກໍຍັງເກີດມີຂະບວນການຕ້ານສະຫຍາມ ເຊັ່ນ: ເສິກສາມໂບກ (ນ້ຳພອງ ຈັງຫວັດຂອນແກ່ນ) 1893 ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຂອງເຈົ້າຟ້າຂາວ ຍາດພີ່ນ້ອງຂອງເຈົ້າລາຊະດາ ໃນເຈົ້າເມືອງຈຳປາສັກ ພະຍາອຸທຸມພອນ ເຈົ້າເມືອງອຸທຸມພອນ ພະຍາສ້າງດີ ເຈົ້າເມືອງອັດຕະປື ແລະ ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ອື່ນໆ ທີ່ໄດ້ປະຮ່ອງຮອຍແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ໄວ້ ເຊິ່ງມູນເຊື້ອຕໍ່ສູ້ນັ້ນ ໄດ້ລຸກເປັນໄຟ ໃນສະໄໝຝຣັ່ງມາປົກຄອງ.
ຮູ້ປະຫວັດສາດ ແມ່ນຮູ້ທີ່ມາຂອງຕົນເອງ ແລະ ຮູ້ປົກປັກຮັກສາ ບໍ່ໃຫ້ປະຫວັດສາດຊໍ້າຮອຍ.

http://www.bailane.com/Webbailane/Blog/ViewBlog.aspx?sid=101&hid=26461
http://www.vientianemai.net/news.php?col=3&id=1744